Mondriaanportretten van echtpaar Bergman na 90 jaar weer samen

Op 7 maart 2022 was het 150 jaar geleden dat kunstenaar Piet Mondriaan werd geboren. En toeval of niet, aan de vooravond van die dag konden er twee schilderijen aan zijn catalogus worden toegevoegd. Het ging om portretten uit 1907 en 1908, uit de tijd dat Mondriaan nog figuratief schilderde.

De portretten gaf hij cadeau aan zijn goede vriend Cees Bergman. Op de schilderijen staan twee van diens kinderen, Nicolaas en Elisabeth (Bets). Mondriaan schilderde ook de andere twee kinderen, Caroline (Cato) en Cornelis. Die portretten waren al bekend, al is nu pas duidelijk dat het bij het meisjesportret om Cato gaat. Dat en de ontdekking van de werken is te danken aan Nick Draaijer.

Tijdens onderzoek naar de geschiedenis van zijn familie stuitte hij op de twee portretten: één van de geschilderde kinderen, Elisabeth 'Bets', is zijn overgrootmoeder. "Als kind was ik al in de ban van het portret dat boven de bank van mijn grootouders hing, waarop mijn betovergrootmoeder stond, Betsy Bergman-Cavalini, de vrouw van Cees Bergman." Dat doek is ook geschilderd door Mondriaan. Door zijn speurtocht kwam Draaijer erachter dat meer Mondriaans in de familie waren. Niet twee, maar alle vier de kinderen bleken door hem geschilderd te zijn.

Het doek, waarop Elisabeth Sophia Maria Cavalini (1873-1933) staat afgebeeld, was niet eerder bekend. Het schilderij moet op de beurs zo'n 100.000 euro opbrengen, zei De Winter.

Het komt volgens de organisatie van de beurs zelden voor dat nieuwe werken opduiken in het oeuvre van de beroemde kunstenaar.

Het schilderij is 73 bij 53 centimeter en hing bij de kleindochter van de geportretteerde vrouw in huis in Zandvoort. Het doek staat in geen enkel overzichtswerk beschreven.

De Winter noemt zijn vondst een ,,droom voor iedere liefhebber''. ,,Ik heb wel even in mijn arm geknepen. Mondriaan is een kunstenaar met zo'n grote reputatie, dat hoop je toch echt een keer mee te mogen maken.''

Toen de kunsthandelaar werd gebeld of hij naar de Mondriaan wilde komen kijken, dacht hij: ,,Daar heb je er weer eentje''.

Hij krijgt geregeld dit soort telefoontjes en meestal is het niets. ,,Maar hier is een sluitende familieherkomst die rechtstreeks naar Mondriaan leidt. Hij was namelijk bevriend met haar man. Van hem bestaat ook een portret, dat wel is gedocumenteerd.''

Het doek was in slechte staat toen De Winter het aantrof. ,,Ik heb het laten opknappen en er kwam een heel mooi schilderij onder vandaan.'' De kunsthandelaar heeft het nieuws vrijdag pas naar buiten gebracht, dus er hebben zich nog geen belangstellenden gemeld. ,,Het zou leuk zijn als het in Nederlandse handen blijft.''

Na 90 jaar zijn de portretten van het echtpaar Cornelis 'Cees' Bergman en Elisabeth 'Betsy' Bergman-Cavalini tijdelijk herenigd in het Mondriaanhuis. Zij werden aan het begin van de twintigste eeuw geschilderd door Piet Mondriaan.

Cees en Betsy Bergman zijn in de loop van de tijd terecht gekomen in twee verschillende privécollecties, maar nu tijdelijk weer samen in het museum in Amersfoort. In 1901 gaf Cees Bergman (1867-1947) Mondriaan de opdracht om het portret van zijn aanstaande bruid Betsy te schilderen als cadeau voor hun huwelijk. Cees Bergman was succesvol koffiehandelaar, vrijmetselaar, zondagsschilder, vriend en mecenas van Piet Mondriaan. De twee kenden elkaar via de bloeiende kunstwereld in Amsterdam. Cees kreeg schilderles van Piet en kocht samen met zijn zus Anna ruim twintig werken van de kunstenaar, waaronder portretten van zijn gezin.

Het portret van Betsy Bergman werd in 2018 als een authentieke Mondriaan ontdekt bij de taxatie van een inboedel in Zandvoort. Belangrijk bewijs dat het werk inderdaad van de hand van Mondriaan is, vormde een foto van het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis. Op deze foto zie je een ongeveer 29-jarige Piet Mondriaan voor een ezel waarop het portret van Betsy Cavalini te herkennen is. De foto is oorspronkelijk afkomstig uit het archief van Mondriaans goede vriend en collega-schilder Simon Maris (1873-1935). De Stichting Schone Kunsten gaf diens archief in 1998 in langdurig bruikleen aan het RKD. Onlangs speelde deze foto ook een rol bij de ontdekking van een stilleven van Mondriaan in het programma Tussen Kunst & Kitsch.

De portretten van echtpaar Bergman en andere vroege werken van Piet Mondriaan (18 in totaal) waren vanaf 14 maart 2020 te zien in het Mondriaanhuis. In onderstaande video geeft Mondriaanhuis-gastheer Ben Kleverwal extra uitleg over dit bijzondere schilderij: